Jon Reilstad

Minneord i kirka! Ingen har varda den vegen du skal gå ut i det ukjende, ut i det blå. Dette er din veg. Berre du skal gå han. Og det er uråd å snu. Og ikkje vardar du vegen, du hell. Og vinden stryk ut ditt far i aude fjell. Ka va det som fekk far te å gå den veien han gjekk, kor det va uråd å snu Ka va det som fekk skutå hans te å gå Far bestemte seg tidligt, virke det som, for å setta sjøbein, bli ein sjikkelige sjømann. Som ganske unge mann mønstra han samen med broren Sverre på faren si frakteskuta. Men itte kvert så for han te sjøs på ein av de store Bergesen-bådane. Ude ein lange tur, før hjem igjen, di va lange hyrene på den tidå. Så et par år på maskinistskolen, før ud ein lange tur igjen, ein fatale tur, kor di blei liggande i Rødehavet altfor lenge i steigande varme, Suez kanskje stengt, mange så tørna, far hjem så ein tynne streg, har eg hørt. Merka. Tror han gjekk ei stund på norskekysten, før han mønstra på Håkon Jarl, kor Inger Helene Stenhaug og hadde mønstra på, 19 år gammale nordlandsdama. Langtur te USA, gjønå Panama, nerøve langs Peru og Chile, og tebage igjen. Innom Hamburg å gifta seg sommaren 1963, i sjømannskirkå der. Mor hjem for å setta meg te verden. Far kom itte te Mosjøen. Før det ligavel snart blei Finnøy og Tasta. Finnøy på 1930-tallet hadde vært uden innlagt strøm og vann. Foreldrene, Alfred og Bergliot, hadde bygd oppe i Bakkane oppforbi Reilstad, med fabelaktige utsikt udøve fjorden mot Fogn. Tri søsken, de eldre Åslaug og Sverre, og den yngre Bjørg. Her sprang nattestid i stummande mørke av og te ein trengte guttunge livredde opp te den tri-seders utedassen. Det fortalte han gjerna om, huske eg. Eg følte alltid han framstilte barndommen med ein visse frykt og uro i seg. Far blei ungdom under krigsårå. Han blei konfirmert i 1946. Far leste aldri ei bog frivilligt, så eg såg, men va glad i å bla i avisene. Nå han tog maskinistskolen på Kalhammaren vett eg han bodde hos onkel Jonas og tanke Åslaug, på eget rom i vaktmesterboligen på Misjonshøyskolen. Eg tror det va gode år for han, i godt lag. Seinare huske eg nå han tog kystskippersertifikatet, må ha vært på 1980-talet, huske han va dedikerte. Men han va fysst og fremst ein handyman, så ville finna ud av ting på sitt eget vis. Avkommet blei kjapt levert te verden mellom 24 november 1963 og 9 september 1965, då Arntien blei fydde. I 1969 brant huset på Tasta ner under tidenes orkan i Stavanger. Eg huske far så hive ei bytta vann inn i det brennande sikringsskabet, og eg huske han prøve å redda ud møbler og ting, heilt i mod brannmennenes anbefalingar. Ittepå va det et par års ferd mot sjøleide bolig. Pensjonat i Paradis, gård på Forus, før han i 1971 kunne begynna arbeidet med å bygga eget hus på Vaulen, nerforbi Johannes - så han faktisk begynte å snakka om på dødsleiet. Far va altså ein sjikkelige sjømann så gjekk i land. Det va ikkje få ting han prøvde seg på som landkrabbe - Han jobba på Veveriet i Mosjøen - Reiste rundt på landsbygdå og fiksa på traktorar og andre maskinar for Felleskjøbet - Kjørte minkfor i Polar, hadde ansvar for tankbilparken der - Hadde faktisk sjøl ein liden revafarm ei lidå stund, på Tjelta (mor fekk seg pels) - Vaktmester på mikrobiologisk laboratorium (blodbanken) på SUS - Vaktmester på flyplassen, for Luftfartsverket - Vaktmester på Kilden - Jobba lenge i verkstedgjengen i Norwegian Contractors, itte kvert og i sambandstårnet, kraftige Finnøy-engelsk så ljomte der... - Kjørte taxi (eg huske han nekta kjøra meg ein gang, for eg stinka sånn kvidløk), dreiv et løyve någen år og Og så! Heilt på slutten av arbeidskarrieren gjekk han endeligt te sjøs igjen, men då på fergene i barndomstraktene innøve i Ryfylke. Han va ofta på Kvitsøyfergå di årå meg og Trudi bodde der ude, 1993-94, og eg huske han blei ganske sure nå me ringte te fergå og ba di venta fem minutt, for me va forsinka. Far kunne heva pensjonen sin med god samvittighed. Men óg som landkrabbe va det havet så gjaldt. Det va mange småbådar og minst ein så sank, før endeligt 32-fodaren «Helene», ein norske båd, av merket Troll, så ga oss møje arbeid, og far den rette sjømannsfølelsen. Eg minnes at me bl.a. reiste heilt te Måløy i 1978, eg huska ennå mestringsgleden på hjemveien, av å kryssa slettå i heftigt dridver med kraftige bølger tidligt ein morning. Det va ingen andre så tog sjansen på å gå øve der med sånn båd den dagen. Nå det stora vedtaget om å bytta ud båden med hytta på land kom, så blei det jo ei hytta så låg nesten ude i havet, på neset udforbi Vassvik på Hellvik, kor det sporenstreks i 1986 blei bygd et lide bådopptrekk for ein Askeladden, så blei flittigt brukt i 20 år te setta teiner, og garn borte med stagen, for gode fangstar med sandtorsk og andre av havets delikatesser - så han jo egentligt ikkje likte så godt. Å sitta i ein makrellsteam udpå havet med ei harpa, va ligavel det besta han visste. Det va hyttå så blei livsverket. Den har betydd møje, ikkje minst for barnebarn, seks stykk, inkludert bonus- og fosterbarn. Far kunne ver ein løyen fyr med møje humør så ungane elska. Det va her me heilt ud av det blå ein bursdag satte av ein liden valp te han, ein border collie, som han blei voldsomt glade i, og kalte for Puskas, itte den fenomenale ungarske fotballspelaren. Lastene va ikkje så mange. Han røykte så besatt te han slutta på dagen udpå 90-talet, må det ha vært, og konverterte te snus. I kjøleskabet hjemma på Lervig va det kun øl og snus, nå eg rydda ud sist uga. Georg Johannesen sa ein gang at han nesten aldri sa ja te å holda talar i begravelsar. For formatet og sjangeren ga så store begrensningar på sannheten. Det e viktigt å sei at det va ein avgrunn og, i far. Ein store uro, et voldsomt temperament. Han gjorde møje galt i ein periode. Av og te føltes det som om familien va mindre verdt enn andre. Eg har brukt tiår på å finna ud kim han va, og korfor det va uråd for han å snu. Va det, som Stein Mehren seie, sånn at «innerst inne begynner barndommen å gråte», at «det vi ikke kan velge, er det vi er dypest forbundet med» Eg vett for lide om barndommen hans. Det va temperament i Bjerga-slektå, det vett eg, men som mor seie, farmor va så snille at det va nesten for møje. Så, va det någe medfødt eller någe han gjekk på seg Va det økonomiske bekymringar, et liv under pressure På et tidspunkt skjønte eg at far inni der va et usikkert menneske, som sleid med livet, som adle andre, som ikkje kunne snu om på det han va blitt, som ikkje alltid skjønte seg sjøl, og som ikkje heilt klarte å komma ud av seg sjøl. Å få øya på den redde gutten inni den stora urolige kraftå han kunne ver på godt og vondt, det va et vendepunkt. Eg har prøvd å gi far verdige motstand, når eg følte han trengte det, men me bler ikkje heile før me tilgir foreldrene våre, så di seie. Vel. Ungar kan alt. Ungdommen vett alt. De voksne tvile på alt. Og de gamle tror på alt. Far blei 90, men trodde ikkje på alt, han hadde avtale med Gud, det va han klare på, uden at han brydde seg någe særligt verken om gudsordet eller budå. Ikke engang om du skulle bære mor på den ene skulderen og far på den andre til du ble hundre år, og salve, bade og massere dem og tørke dem for avføring, ville du få betalt dem tilbake det de fortjener. Ikke om du gjorde dem til keisere over hele verden med alle dets skatter, ville du få betalt dem tilbake det de fortjener. Og hvorfor Fordi mor og far gjør så mye for sine barn. De oppdrar dem og gir dem mat og undervisning. Men, den som fører sine foreldre fra uvisshet til overbevisning, som gir dem fotfeste i etisk atferd, fører dem fra gjerrighet til gavmildhet og fra uforstand til visdom - han betaler til fulle sin gjeld. Det e den indiske prinsen, Siddharta Gautama, eller Buddha, som han og bler kalt, så seie dette for 2500 år siden, godt før velferdsstaten og den nordiske modellen. Eg leste det for far fysste gang på 80-års dagen hans. Eg vil sei at det sista tiåret te far, har vært et tiår der hans indre vokste. I møte med alderdom, sykdom, kateter og uførhet, senka han guarden, slapp skjoldet, kom oftare og oftare ud av seg sjøl, såg de andre. Og om han ikkje direkte sa han va glad i oss, så takka han oss for det me gjorde for han, og virka genuint interesserte i oss på ein aen måde enn før. På det sista kunne han sei at han va ein svage mann, og det føltes som han hadde blitt sterke nok te å godta seg sjøl sånn som han kunne ver. Og sjøl om han av og te de siste årå sa at han helst ville dø, så ga han de rundt seg livsglede heilt te det sista. Nå han kom i omsorgsbolig, fekk han fysst ein advarsel for måden han snakkte og oppførte seg på, før det va akkurat så han skjønte at di va på hans lag, ville han vel, prøvde å forstå han, hjalp han og hadde omsorg for han. Det va tårevått i Myrveien 3 nå med flytta han te Lervig sykehjem, itte at han blei konstantert med kreft november 2020. Det va tøft for 13 dager siden å bestemma at det ikkje skulle opereras, han hadde fått hål i tykktarmen, men det va rett. Far va med i samtalen og med på avgjørelsen. Han va med på å bestemma at ledningane te livet skulle trekkas ud. Det einaste så låg på kommoden ved sidå av sygesengå der han låg døde tirsdag 11. januar ca kl elleve på kvelden, det va den ringen han fekk av mor itte at hu fekk sin fysste jobb, i Handelsfinans, rundt 1974. Det kan me godt forstå som at det va møje kjærlighet i han, trass i at han hadde vondt for å visa det, og det kan forstås som at han godt visste om, ka han burde hatt ugjort. Så langt gjekk den jordiska skutå di, far! Kvil i fred.